Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις "ενοχλητικές" συμπεριφορές των παιδιών και πως θα επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά μαζί τους προκειμένου να λύσουμε τις όποιες διαφωνίες μας μαζί τους;
Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά συμπεριφέρονται με τόσο ‘ενοχλητικούς’ τρόπους, σε σημείο που να είναι πολύ εύκολο να αισθανθούμε να μας ‘ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι’, και να νιώθουμε έτοιμοι να ‘εκραγούμε’ από αγανάκτηση. Τι μπορούμε άραγε να κάνουμε κάποιες τέτοιες ώρες, έτσι ώστε να μην χάσουμε την ψυχραιμία μας και να μπορέσουμε να λύσουμε ‘ειρηνικά’ τις διαφορές μας μαζί τους; Πως μπορούμε να προλάβουμε την αρνητική εξέλιξη μιας κατάστασης πριν αυτή ξεφύγει από τον έλεγχό μας;
Στην συνέχεια θα δούμε πως κάποιες έννοιες όπως αυτή της ενθάρρυνσης, του σεβασμού, της επικοινωνίας, και της συγνώμης, μεταξύ άλλων, μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση μιας ‘δύσκολης’ κατάστασης, αλλά και στην δημιουργία μιας ουσιαστικής σχέσης συνεργασίας με τα παιδιά μας.
Τι να κάνω όταν συμπεριφέρεται ενοχλητικά;
Μια πρώτη αντίδραση σ’ ένα παιδί που συμπεριφέρεται ενοχλητικά θα ήταν να βρείτε έναν τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει ή να συμμετάσχει σε κάποια δραστηριότητα με την οποία ασχολείστε εσείς, προκειμένου να αποσπάσετε την προσοχή του από την μη επιθυμητή συμπεριφορά.
Πολλές φορές όμως η μεγάλη ανάγκη του παιδιού για προσοχή το ωθεί σε ενοχλητικές συμπεριφορές, παρόλο που γνωρίζει εξ αρχής ότι θα προκαλέσουν την αρνητική μας αντίδραση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το τίμημα της «τιμωρίας» φαντάζει μηδαμινό, όταν με αυτή του την συμπεριφορά το παιδί ξέρει ότι θα μονοπωλήσει έστω και για λίγο το ενδιαφέρον μας! Εφόσον οι πράξεις του παιδιού δεν είναι ιδιαίτερα διαταρακτικές για εκείνο και για το περιβάλλον του, αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να το αγνοήσετε μέχρι να σταματήσει και να συνεχίσετε να το αγνοείτε κάθε φορά που επαναλαμβάνει την ίδια ενοχλητική συμπεριφορά. Στην αντίθετη περίπτωση, όσο συνεχίζετε να ασχολείστε μ’ αυτό τόσο θα ενδυναμώνεται και η μη αποδεκτή συμπεριφορά του. Με άλλα λόγια, το παιδί θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί αυτές τις συμπεριφορές με τις οποίες βλέπει ότι μπορεί να τραβήξει το ενδιαφέρον σας.
Είναι γεγονός πως στην προσπάθειά μας να εξαλείψουμε τις άσχημες συνήθειες των παιδιών, εστιάζουμε την προσοχή μας σε αρνητικά στοιχεία ενώ παίρνουμε ως δεδομένες τις καλές στιγμές τους. Είναι όμως εξαιρετικά σημαντικό να δείχνετε στο παιδί σας ότι εκτιμάτε τα θετικά στοιχεία τις συμπεριφοράς του. Επαινέστε και ενθαρρύνετε το παιδί σας όταν αυτό συμπεριφέρεται σωστά ή όταν δεν παρουσιάζει συνήθεις προβληματικές συμπεριφορές. Όταν δίνετε σ’ ένα παιδί την προσοχή που χρειάζεται όσο αυτό επιδεικνύει σωστή συμπεριφορά, τότε το παιδί σας θα μάθει να χρησιμοποιεί αποδεκτούς τρόπους για να αποσπά το ενδιαφέρον σας και εσείς δεν θα χρειάζεται να επεμβαίνετε συνεχώς για να επιβάλλετε την τάξη. Καλό είναι ο επιβράβευση να γίνεται κατά την διάρκεια ή αμέσως μετά την ολοκλήρωση των πράξεων που θα θέλατε να επαναληφθούν. Περιγράψτε στο παιδί σας ακριβώς τι είναι αυτό που κάνει και σας ευχαριστεί και δώστε του να καταλάβει πως για εσάς είναι σημαντική η προσπάθεια που καταβάλλει και η κάθε μικρή βελτίωση που πετυχαίνει, χωρίς να περιμένετε από αυτό την τελειότητα.
Κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζετε είναι πως δεν πρέπει ΠΟΤΕ να κατηγορείτε την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του παιδιού σας όταν αυτό κάνει κάτι που δεν είναι σωστό. Μην κολλάτε αρνητικές ετικέτες και ταμπέλες στο παιδί σας. Αν θέλετε να κριτικάρετε κάτι, κριτικάρετε τις πράξεις του αλλά όχι το ίδιο. «Είσαι ‘κακό’ παιδί» λέμε συχνά και με μεγάλη ευκολία χωρίς να συνειδητοποιούμε τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η κουβέντα στον ψυχισμό ενός παιδιού που μέσα από τα δικά μας μάτια προσπαθεί να καταλάβει και να αξιολογήσει τον ίδιο του τον εαυτό του. Ξεχωρίστε λοιπόν την πράξη από τον δράστη, και δείξτε στο παιδί σας πως ενώ διαφωνείτε με τον τρόπο που συμπεριφέρεται κάποιες φορές, εσείς συνεχίζετε να το αγαπάτε.
Επικοινωνία και διαχείριση διαφωνιών
Για να μπορέσετε να αποφύγετε τους καυγάδες και τις συγκρούσεις είναι απαραίτητο να μάθετε να επικοινωνείτε σωστά με το παιδί σας. Πρώτη και βασική προϋπόθεση για μια αποτελεσματική επικοινωνία και, κατ’ επέκταση, για μια σωστή σχέση με το παιδί σας είναι ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού, ανεξάρτητα από την ηλικία που μπορεί να έχει. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να μάθετε να μιλάτε ‘με’ τα παιδιά σας, και όχι ‘προς’ αυτά. Κατ’ αρχήν, όταν θέλετε να πάρετε μια πληροφορία από το παιδί σας για κάτι που έκανε, αποφύγετε τις ερωτήσεις που ξεκινούν με ένα ‘γιατί’, καθώς αυτές συνήθως τοποθετούν τα παιδιά στην θέση του ‘ενόχου’ και εσάς στην θέση του ‘δικαστή’. Όταν διαφωνείτε σε κάτι με τα παιδιά σας, δώστε τους την ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους. Μάθετε να ακούτε τα παιδιά σας και να τους δείχνετε ότι κατανοείτε αυτό που αισθάνονται. Μην διστάζετε όμως να μιλήσετε και για τα δικά σας συναισθήματα και για τις δικές σας ανάγκες.
Όταν βρίσκεστε μπροστά σε μια προβληματική κατάσταση μπορείτε να σκεφτείτε και να καταγράψετε, μαζί με τα παιδιά σας, κάποιες πιθανές λύσεις. Στην συνέχεια, μπορείτε να δώσετε στα παιδιά την δυνατότητα να επιλέξουν. Δίνοντας στα παιδιά μας την δυνατότητα της επιλογής, τους δίνουμε ταυτόχρονα και την ευκαιρία να γίνουν πιο υπεύθυνα και να μάθουν να παίρνουν σωστές αποφάσεις. Άλλωστε, είναι πιο πιθανό ένα παιδί να κάνει αυτό που του ζητάμε όταν νοιώθει ότι το σεβόμαστε και το εμπιστευόμαστε αρκετά ώστε να του δώσουμε την ελευθερία να επιλέξει μόνο του τι πρέπει να κάνει σε κάποιες περιπτώσεις. Το παιδί έτσι ενδυναμώνεται και δεν χρειάζεται να καταφύγει σε μη αποδεκτούς τρόπους επίδειξης ισχύος. Οι επιλογές βέβαια που δίνουμε στα παιδιά θα πρέπει να είναι λογικές, ρεαλιστικές και αποδεκτές από εμάς, χωρίς να περιέχουν το στοιχείο της τιμωρίας και χωρίς να είναι τόσες πολλές που να μπερδεύουν το παιδί.
Κάποιες στιγμές που αισθάνεστε ότι οι κανόνες σας δεν λειτουργούν βρείτε πρωτότυπους και παράδοξους τρόπους για να αντιμετωπίσετε μια κατάσταση. Χρησιμοποιείστε την φαντασία και την δημιουργικότητά σας, κάνοντας κάτι που τα παιδιά δεν περιμένουν. Παράλληλα, δοκιμάστε ορισμένες φορές να αφήσετε χώρο και για κάποιες εξαιρέσεις στους κανόνες σας. Να είστε σίγουροι πως έτσι θα μπορέσετε να βρείτε αποτελεσματικές λύσεις στις καταστάσεις που σας προβληματίζουν.
Κάποιες φορές δεχτείτε τα ‘όχι’ των παιδιών. Επιτρέψτε τους να αμφισβητήσουν κάποιους κανόνες και να ‘υψώσουν την φωνή’ τους όταν θεωρούν ότι αδικούνται. Δείτε αυτήν την άρνηση ως σημάδι διαφωνίας και ως μια απόπειρα ανεξαρτητοποίησης από την πλευρά τους, και όχι ως προσωπική πρόκληση ή ως ένδειξη έλλειψης σεβασμού. Τέτοιες στιγμές είναι μια καλή ευκαιρία να διδάξετε στα παιδιά σας πώς να λένε “όχι” με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Έτσι μαθαίνουν πως θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τον εαυτό τους και σε άλλες καταστάσεις, ή με άλλα πρόσωπα στο μέλλον. Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα κάποιες φορές να εκφράζουν την απογοήτευσή τους, ή την αντίθεσή τους μέσα από τον θυμό και την αντίδραση. Το περίεργο και το ‘μη φυσιολογικό’ θα ήταν να μεγαλώνετε ένα παιδί που υπακούει πάντα και δεν φέρνει ποτέ καμία αντίρρηση.
Τέλος, μην ξεχνάτε ποτέ τον ρόλο της πρόληψης. Μην περιμένετε από τα παιδιά να επιδεικνύουν παντού και πάντα την αυτοσυγκράτηση και τον αυτοέλεγχο που εσείς θα επιθυμούσατε να έχουν. Σίγουρα ο στόχος μας θα πρέπει να είναι να μάθουν τα παιδιά κάποτε να λειτουργούν με αυτοπειθαρχία. Όμως, όταν και εφόσον οι συνθήκες σας το επιτρέπουν, προστατέψτε τα από καταστάσεις που πιθανόν θα δημιουργούσαν ένταση μεταξύ σας (π.χ. εάν ξέρετε πως το παιδί σας ‘τρελαίνεται’ για σοκολάτες, μην έχετε το μπολ με τα σοκολατάκια σε κοινή θέα πάνω στο τραπέζι της τραπεζαρίας, αν δεν σκοπεύετε να του επιτρέψετε να φάει ένα…!).
Κάποια λόγια για εσάς τους γονείς
Είναι πολύ σημαντικό, όσο δύσκολο κι αν ακούγεται, τις στιγμές που το παιδί σας κάνει κάτι ‘απαγορευμένο’, να παραμένετε ψύχραιμοι, να μιλάτε με ηρεμία και να αποφεύγετε τις φωνές. Όμως, αυτό δεν σημαίνει πως δεν κάνει να θυμώσετε με το παιδί σας. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να θυμώνει. Γίνετε πρότυπα για τα παιδιά σας δείχνοντάς τους ότι είναι φυσιολογικό κανείς να θυμώνει, αρκεί να το εξωτερικεύει με κατάλληλους τρόπους και συμπεριφορές. (Ακόμα όμως και αν υπάρξουν κάποιες φορές που θα χάσετε την ψυχραιμίας σας, συγχωρέστε τον εαυτό σας για αυτό!)
Είναι σίγουρο πως στην προσπάθειά σας να διαπαιδαγωγήσετε σωστά τα παιδιά σας θα αντιμετωπίσετε πολλές δυσκολίες και θα κάνετε ακόμα περισσότερα λάθη. Αυτό όμως είναι αναμενόμενο και δεν θα πρέπει να σας αποκαρδιώνει. Όπως δεν μπορείτε να αποκτήσετε το τέλειο παιδί, έτσι δεν μπορείτε να έχετε την απαίτηση από τον εαυτό σας να είστε ο τέλειος γονιός. Μην έχετε υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό σας, και συγχωρείτε τον όταν κάνει λάθη. Παράλληλα, βέβαια, μην διστάζετε να ζητάτε συγνώμη από τα παιδιά σας για τα λάθη αυτά, και προσπαθείτε, όσο μπορείτε να μην τα επαναλαμβάνετε.
Έχετε υπόψη σας ότι πολλές φορές η ανάρμοστη συμπεριφορά ενός παιδιού αντικατοπτρίζει προβλήματα και συγκρούσεις που ίσως υπάρχουν στο εσωτερικό της οικογένειας. Πριν λοιπόν προσπαθήσετε να αλλάξετε την συμπεριφορά του παιδιού σας παρατηρήστε την δική σας συμπεριφορά και αναρωτηθείτε εάν τελικά αυτός που πρέπει ν’ αλλάξει είστε εσείς και όχι το παιδί σας!
Ποτέ μην ξεχνάτε να προσέχετε και να σέβεστε τον εαυτό σας και τις ανάγκες του. Όπως και τα παιδιά, έτσι και εσείς έχετε ανάγκη από τον
προσωπικό σας χώρο και χρόνο. Μην αισθάνεστε ‘τύψεις’ επειδή θέλετε να έχετε προσωπική ζωή που δεν θα περιλαμβάνει πάντα και τα παιδιά σας! Παράλληλα, όταν βλέπετε πως δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε μια κατάσταση μην διστάζετε να ζητήσετε βοήθεια και στήριξη από φίλους αλλά και από επαγγελματίες (ψυχολόγους, συμβούλους) που θα μπορούσαν να μοιραστούν με εσάς γνώσεις, απόψεις, και προτάσεις που ίσως δεν έχετε σκεφτεί.
Τέλος, ακόμα κι αν έχετε κάνει λάθη, ακόμα κι αν έχει δοκιμαστεί η αυτοεκτίμησή σας και έχετε αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά σας ως γονείς, θυμηθείτε ότι ποτέ δεν είναι αργά για μια καινούργια αρχή για εσάς και το παιδί σας. Οπλιστείτε με πολύ υπομονή για τις ‘δύσκολες ώρες’, αλλά παράλληλα δώστε στον εαυτό σας και στα παιδιά σας ακόμα περισσότερες ευκαιρίες για διασκέδαση και γέλιο. Και το σημαντικότερο….κάτι που πολλές φορές θεωρούμε δεδομένο αλλά συχνά ξεχνάμε να κάνουμε μέσα στους γρήγορους και κουραστικούς ρυθμούς της καθημερινότητας… δείξτε και πείτε στα παιδιά σας πόσο πολύ τα αγαπάτε όσο πιο συχνά μπορείτε!
